Tragédia de Liberata | ||
…dita Comédia |
||
sobre a Divisa da cidade de Coimbra |
||
Gil Vicente, 1526 |
||
(representada em 1527- ?) |
||
Comédia representada ao muito alto, poderoso e não menos cristianíssimo rei dom João, o terceiro em Portugal deste nome, estando na sua muito honrada, nobre e sempre leal cidade de Coimbra. |
||
Na qual comédia se trata o que deve significar aquela princesa, leão e serpente, e cales ou fonte que tem por devisa, e assim este nome Coimbra donde procede, e assim o nome do rio e outras antiguidades a que não é sabido verdadeiramente seu origem, tudo composto em louvor e honra da sobredita cidade. |
||
Feita e representada, era do Senhor de 1527. |
||
Figuras dela: Peregrino, Lavrador, Ermitão, Celipôncio, Liberata, Galameno, Heridea, Monderigón, Melidónio, Colimena, Perigéria, Belicrasta, Silvenda, Sossidéria, os quatro Irmãos. |
||
[Prólogo] |
||
Argumento da comédia seguinte per um Peregrino: |
||
Peregrino |
Pois que o honor do mundo presente |
|
se dá com razão à antiguidade |
||
infinita honra tem esta cidade |
||
segundo se escreve copiosamente. |
||
E a honra maior |
5 | |
é que o altíssimo emperador |
||
vossas majestadas, a sacra emperatriz |
||
a alta duquesa dona Breatiz |
||
se sois sacros frutos daqui foi a flor. |
||
Também a rainha que é d'Inglaterra |
10 | |
e a verdadeira rainha de França |
||
a quem Deos Deos nosso dê tanta bonança |
||
como dá Maio às flores da serra. |
||
O lúcido infante |
||
rei duque d'Áustria, Heitor melitante |
15 | |
e o sacrossanto nosso cardeal |
||
os nobres infantes bem de Portugal |
||
daqui procedestes e is adiante. |
||
Assi que os príncipes da cristandade |
||
que agora reinam daqui floreceram |
20 | |
aqui jaz o rei de que procederam |
||
e que o fez rei senão esta cidade? |
||
Porém muito antes |
||
ante que houvesse aqui nunca habitantes |
||
sendo isto serra de grande montanha |
25 | |
no tempo que Mérida veo a Espanha |
||
e os montes d'Arménia eram de gigantes |
||
veo de lá aqui habitar |
||
um feroz salvagem gigante senhor |
||
e por ser história de gosto e sabor |
30 | |
ordena o autor de a representar |
||
Por que vejais |
||
que cousas passaram na serra onde estais |
||
feitas em comédia mui chã e moral |
||
e os mesmos da história polo natural |
35 | |
e quanto falaram nem menos nem mais. |
||
Por ela vereis por que esta cidade |
||
se chama Coimbra e donde lhe vem |
||
o leão e serpe e princesa que tem |
||
por sua devisa já d'anteguidade. |
40 | |
E por provas certas |
||
vereis donde veo e de que planetas |
||
que falam aqui rouquenhos os moços |
||
e todalas moças tem curtos pescoços |
||
e mãos rebuchudas e as unhas pretas. |
45 | |
Outrossi as causas por que aqui tem |
||
os clérigos todos mui largas pousadas |
||
e mantém as regras das vidas casadas |
||
desta anteguidade procedem também |
||
Sem serem culpados |
50 | |
porque são leis dos antigos fados |
||
cousa na terra já determinada |
||
que os sacerdotes que nam tem ninhada |
||
de clerigozinhos são escomungados. |
||
E a causa por que as molheres daqui |
55 | |
são milhor casadas que as d'Évora Monte |
||
porque esta comédia vos mostrará a fonte |
||
de todalas cousas que ouvistes aqui. |
||
Já sabeis senhores |
||
que toda a comédia começa em dolores |
60 | |
e inda que toque cousas lastimeiras |
||
sabei que as farsas todas chocarreiras |
||
nam são muito finas sem outros primores. |
||
Entrará primeiro um homem lavrador |
||
que em tempo daquele salvage morava |
65 | |
cá noutra serra onde só lavrava |
||
com filhos e filhas e grande dolor. |
||
O qual se lamenta |
||
da adversa fortuna em que corre tromenta. |
||
E porque a comédia vai tam declarada |
70 | |
e tam raso estilo, nam serve de nada |
||
o mais argumento e cerro a .menta. |
||
[ I - Parte ] |
||
Exclamação do muito nobre Lavrador, principiando a comédia procedente: |
||
Lavrador |
Avante desdicha mía |
|
pues corres empós de mí |
||
no a ciegas |
75 | |
acaba que bien sería |
||
la muerte que te pedí |
||
y me niegas. |
||
Oh fortuna sin piedad |
||
cómo eres descompasada |
80 | |
sin medida |
||
pues nací con brevedad |
||
dadme muerte abreviada |
||
y no complida. |
||
Si el nacer fue nun momento |
85 | |
por qué muero en tantos días |
||
padeciendo |
||
de suerte que siempre siento |
||
la muerte de Jeremías |
||
yo viviendo? |
90 | |
Tú y los cielos y Dios |
||
me tenéis muy mal tratado |
||
y lo peor |
||
no haber siquiera en vos |
||
piedad deste cuitado |
95 | |
labrador. |
||
Que en esta sierra do moro |
||
las aves y animales |
||
han pesar |
||
porque grito porque lloro |
100 | |
porque son mis llantos tales |
||
sin cansar. |
||
Y las bravas espesuras |
||
me fueron y son piadosas |
||
hasta aquí |
105 | |
y las grutas más escuras |
||
desean de ser lumbrosas |
||
para mí. |
||
Y tú fortuna y Dios |
||
con todas sus hierarquías |
110 | |
adó estáis? |
||
Sin nunca ser contra vos |
||
con las tristes ansias mías |
||
os gozáis. |
||
Oh reñiego de la vida |
115 | |
pues tronus y dominaciones |
||
y potestas |
||
y la orden más sobida |
||
con gloria de mis pasiones |
||
hacen fiestas. |
120 | |
Los spíritos infernales |
||
con que ya me gozaría |
||
no los veo |
||
mas siéntolos en mis males |
||
tan mala es la pena mía |
125 | |
que poseo. |
||
De las ánimas dañadas |
||
siento las noches y días |
||
sus congoxas |
||
en mis entrañas quemadas |
130 | |
y las suyas con las mías |
||
quedan floxas. |
||
Vem um Ermitão e diz ao Lavrador: |
||
Ermitão |
Hermano Dios te consuele |
|
y te salve y aconseje |
||
y dé paciencia. |
135 | |
Lavrador |
Consolará como suele |
|
que él me roba y hace hereje |
||
mi concencia. |
||
Ermitão |
Quisiérate preguntar |
|
hace adó caminaría |
140 | |
por aquí |
||
que hallase algún lugar |
||
áspero sin alegría |
||
para mí. |
||
Mas véote tan lloroso |
145 | |
que es mejor de perguntarte |
||
por ti mismo. |
||
Lavrador |
Todo el que nació desdichoso |
|
cred cierto que no hubo parte |
||
en el baptismo. |
150 | |
Pero cuéntame primero |
||
por qué vas buscar primores |
||
de tristura. |
||
Ermitão |
Eso te diré postrero |
|
porque son unos dolores |
155 | |
de otra cura. |
||
Lo tuyo será profundo |
||
pues de Dios ansí querellas |
||
sin recelo |
||
quéjaste también del mundo |
160 | |
de los ángeles y estrellas |
||
y del cielo. |
||
Lavrador |
Quiero abrirte mis entrañas |
|
contarte he y oirás |
||
de mi llaga |
165 | |
que cobré nestas montañas |
||
y quizá tú me dirás |
||
lo que haga. |
||
Yo soy hombre generoso |
||
de noble sangre nacido |
170 | |
y por huir |
||
del estado peligroso |
||
mudé por no ser perdido |
||
mi vivir. |
||
Escogiendo por mejor |
175 | |
para el ánima salvar |
||
de afrenta |
||
la vida del labrador |
||
que no tiene de que dar |
||
tanta cuenta. |
180 | |
Casé con una pastora |
||
que andaba en esta montaña |
||
otra tal |
||
hija de grande señora |
||
y del señor de Bretaña |
185 | |
mi igual. |
||
Y con la misma intención |
||
que yo dexó su estado |
||
y su tierra |
||
y acertó per conjunción |
190 | |
casarmos entre el ganado |
||
desta sierra. |
||
Ella cada año paría |
||
de dos en dos las crianzas |
||
tan hermosas |
195 | |
que en ellas se parecía |
||
y parece que son plantas |
||
generosas. |
||
Vino Dios ya sin razón |
||
estando rezando ella |
200 | |
en mi corral |
||
consentió que un dragón |
||
me hiciese viudo della |
||
por mi mal. |
||
No bastó mas va en siete años |
205 | |
que no cojo pan ni nada |
||
en mis heredades |
||
con los inviernos tamaños |
||
que todo asuela la helada |
||
y tempestades. |
210 | |
Estoy de hijos cargado |
||
lloran por mantenimiento |
||
empós de mí. |
||
La nieve mató el ganado |
||
la fruta llevóla el viento |
215 | |
por ahí. |
||
Las yerbas secó el frío |
||
las legumbres no nacieron |
||
mal pecado |
||
ni llieva peces el río |
220 | |
hasta las aves se fueron |
||
del montado. |
||
Ya me canso de decir: |
||
hijos no sé qué os haga |
||
no lo tengo. |
225 | |
Señor queráisme acudir |
||
con consejo en esta plaga |
||
que sostengo. |
||
Ermitão |
Toma tu hijo primero |
|
y entrégale su hermana |
230 | |
mayoral |
||
él es muy buen ballestero |
||
salvalla ha de buena gana |
||
deste mal. |
||
Irán por esas montañas |
235 | |
por esas desiertas tierras |
||
matarán |
||
de las aves y alimañas |
||
y por las breñas y sierras |
||
vivirán. |
240 | |
El otro un poco menor |
||
entrégale la mediana |
||
que es osado |
||
y muy grande pescador |
||
manterná muy bien su hermana |
245 | |
con pescado. |
||
Los pequeños inocentes |
||
Dios cuando tú no pensares |
||
haberás |
||
de sus celestes presentes |
250 | |
y como esto compasares |
||
pasarás. |
||
Lavrador |
Celiponcio y Liberata |
|
son los hermanos primeros. |
||
Ermitão |
Dios testigo |
255 |
que hagan vida de plata |
||
por esos bosques y oteros |
||
como digo. |
||
Lavrador |
El mediano es Galameno |
|
y la mediana Heridea. |
260 | |
Ermitão |
Bien irán. |
|
Lavrador |
Vale más consejo bueno |
|
a aquel que virtud ordena |
||
que no pan. |
||
Vem Celipôncio e Liberata, sua irmã, e diz Celipôncio: |
||
Celipôncio |
Liberata hermana mía |
265 |
vamos por hí adelante |
||
pues que Dios |
||
ya no es el que solía |
||
mas mudó otro semblante |
||
para nos. |
270 | |
Liberata |
Si tú Celiponcio hermano |
|
lo que dixo el Ermitaño |
||
has por seso |
||
y mi padre nos da mano |
||
luego antes de más daño |
275 | |
se haga eso. |
||
Y cumple de caminar |
||
si vieres que de razón |
||
se ha de hacer |
||
porque el buen remediar |
280 | |
como pasa su sazón |
||
no puede ser. |
||
Descarguemos de cuidado |
||
mi padre que tanto llora |
||
nuestro daño |
285 | |
porque un mal remediado |
||
los otros ternán su hora |
||
por el año. |
||
Chegam a tomar a benção do pai, o qual diz: |
||
Lavrador |
Oh mi hija Liberata |
|
discreta, mansa, muy buena |
290 | |
despedíos. |
||
La mi bendición beata |
||
os echo con triste pena |
||
hijos míos. |
||
Llevaréis esta ballesta |
295 | |
y esta chuza llevad |
||
y eslabón. |
||
Liberata |
Muy cara partida es ésta. |
|
Otra vez padre me echa |
||
la bendición. |
300 | |
Vem Galameno e Heridea, e diz Galameno: |
||
Galameno |
Pues que ansí es Heridea |
|
quiérome hacer venturero |
||
por el mundo |
||
en antes que más mal sea |
||
Celiponcio es el primero |
305 | |
yo el segundo. |
||
Esfuérzate hermana mía |
||
cuidado otro no tendrás |
||
principal |
||
sino tomar alegría |
310 | |
y de tu bondad no más |
||
yo de lo ál. |
||
Heridea |
Vamos Galameno hermano |
|
que bien dice el Ermitaño |
||
todavía |
315 | |
hayamos lumbre a la mano |
||
no veamos más mal año |
||
cadaldía. |
||
Porque quien no se aventura |
||
como dicen comúnmente |
320 | |
por ahí |
||
no espere por ventura |
||
qu'el bien nunca está presente |
||
luego allí. |
||
Lavrador |
Oh Galameno y Heridea |
325 |
Celiponcio y Liberata |
||
idos son |
||
en antes que morir os vea |
||
partíos con mi sacrata |
||
bendición. |
330 | |
Galameno he aquí tu hermana |
||
y esta caña de pescar |
||
y pedernal |
||
hijos quien no anda no gana |
||
yo quedo para llorar |
335 | |
aún más mal. |
||
Razoamento do Lavrador com o Ermitão, despois de partidos os filhos, ficando sós: |
||
Lavrador |
Ora me di tu ventura |
|
padre bienaventurado |
||
en el cielo |
||
consejo de mi tristura |
340 | |
maestro de mi cuidado |
||
y mi consuelo. |
||
Ermitão |
Yo soy el rey Ceridón |
|
de Córdoba y Andalucía |
||
y un salvaje |
345 | |
a que llaman Monderigón |
||
cativó una hija mía |
||
por mi ultraje. |
||
Y cativó un su hermano |
||
a que llaman Melidonio |
350 | |
y cuatro damas |
||
me robó el cruel tirano |
||
por el poder del demonio |
||
y de sus llamas. |
||
Y cuatro hermanos dellas. |
355 | |
La una llaman Sosideria |
||
y la otra Belicrasta |
||
y la otra Perigeria |
||
la otra ha nombre Silvenda |
||
todas de muy noble casta. |
360 | |
Y este Monderigón |
||
estando ellas jugando |
||
descuidadas |
||
a la fuente del balcón |
||
las llevó como volando |
365 | |
cautivadas. |
||
Oh mi hija Colimena |
||
Colimena la princesa |
||
natural |
||
dónde estás dulce serena |
370 | |
que nunca para estar presa |
||
heciste mal? |
||
Lavrador |
Ese caso es tan terrible |
|
que no os puedo aconsejar |
||
ni valer |
375 | |
y paréceme imposible |
||
podellas jamás cobrar |
||
ni aún ver. |
||
Ermitão |
No querría sino vellas |
|
por ver cómo están tratadas. |
380 | |
Quedaos a Dios. |
||
Lavrador |
Él os dé noticia dellas |
|
y en todas vuesas pisadas |
||
sea con vos. |
||
[ II - Parte ] |
||
Saem-se o rei Ermitão e o Lavrador e logo se representa em como Celipôncio e Liberata andam nesta serra de Coimbra caçando e as aventuras que lhe nela aconteceu. Diz Liberata: |
||
Liberata |
Hermano para cazar |
385 |
yo no soy ninfa del cielo |
||
ni soy diosa |
||
canso y no puedo aturar. |
||
Celipôncio |
Hermana tengo recelo |
|
de una cosa... |
390 | |
Si te dexo en las montañas |
||
sola y voy con la ballesta |
||
por la sierra |
||
ha hí muchas alimañas. |
||
Liberata |
Buena chuza será ésta |
395 |
en esa guerra. |
||
Busquemos un lugar tal |
||
do pueda estar sosegada |
||
de mi espacio. |
||
Celipôncio |
Aquí es muy natural |
400 |
que fue ya cosa poblada |
||
y aún palacio. |
||
Aquí estarás encubierta |
||
dentro destas arboledas |
||
ascondida |
405 | |
fuente d'agua siempre cierta |
||
cantan aquí aves ledas |
||
tienes vida. |
||
A la noche yo vendré |
||
quédate a Dios Liberata |
410 | |
no te enhades. |
||
Liberata |
Cierto es que enhadaré |
|
pero andar más mal me trata |
||
por los valles. |
||
Fica só Liberata e diz: |
||
En montaña tan terrible |
415 | |
no me conviene dormir |
||
quiero pensar |
||
por no dormir el increíble |
||
caso que nos hizo ahuir |
||
y derramar. |
420 | |
Soledad tengo de ti |
||
Heridea, hermana mía, |
||
y mis enojos |
||
quién te apartó de mí |
||
si te veré algún día |
425 | |
ante mis ojos? |
||
Y aquel tiempo pasado |
||
de nuestra conversación |
||
dulce y bella |
||
que ansí fortuna ha llevado |
430 | |
si buscará conjunción |
||
para volvella. |
||
Lo que fue si vuelve a ser |
||
lo mismo creo que no |
||
si será |
435 | |
qu'el tiempo tiene poder |
||
no puede, mira en esto |
||
quizás podrá. |
||
Vendrá algún año bueno |
||
mi padre es de buena edad |
440 | |
compasada |
||
y volverá Galameno |
||
y Heridea a nuestra edad |
||
deseada. |
||
D'enfadada canta Liberata. |
||
canta: |
Soledad tengo de ti |
445 |
oh tierras donde nací. |
||
O salvage Monderigón, ouvindo cantar Liberata, vem a ela. E ela, de temor, chama pelo irmão, dizendo: |
||
Liberata |
Celiponcio oh hermano |
|
mi guardador dónde estás? |
||
Monderigón |
Qué habéis? |
|
Liberata |
Sois drago y habláis humano. |
450 |
Monderigón |
Señora hombre soy y más |
|
por qué teméis? |
||
Liberata |
Vos teneos allá, oís? |
|
Que yo también nací en sierra. |
||
Monderigón |
No os entiendo |
455 |
y tan valliente os sentís |
||
que me queréis hacer guierra? |
||
Yo me riendo. |
||
Queréis que me arriede más? |
||
Liberata |
Ansí cumple a vuestra vida. |
460 |
Monderigón |
Heme aquí. |
|
Liberata |
Allá allá bien atrás. |
|
Monderigón |
Doncella tan atrevida |
|
nunca vi. |
||
Liberata |
Juro a mi vida mortal |
465 |
que si más aquí llegáis |
||
que os haga yo. |
||
Monderigón |
Señora no tanto mal |
|
si muerto me deseáis |
||
muerto so. |
470 | |
Tomad la hacha y escudo |
||
y a mí en vuestra prisión |
||
muy de gana. |
||
Liberata |
No enseñéis señas al mundo |
|
que yo tengo corazón |
475 | |
de serrana. |
||
Monderigón |
Porque sois de serranía |
|
me matastes vos d'amores. |
||
Liberata |
No os entiendo. |
|
Monderigón |
Digo que sois alma mía. |
480 |
Liberata |
Al diablo tanta arabía |
|
y que la yo encomiendo. |
||
Monderigón |
Queréis ser mi enamorada? |
|
Liberata |
Namorada qué cosa es? |
|
Monderigón |
Linda cosa..., |
485 |
serdes mansa y moderada |
||
hablar risueña y cortés |
||
y amorosa. |
||
Y pues hermosa nacistes. |
||
Liberata |
Qué queréis señor a eso? |
490 |
Monderigón |
Que escuchéis |
|
pues que a mi sierra venistes |
||
y creáis cuanto por vueso |
||
me tenéis. |
||
Que yo bien puedo cativaros |
495 | |
sin mirar en vuestra pena |
||
ni querellas |
||
pero no quiero enojaros |
||
como hice a Colimena |
||
y sus doncellas. |
500 | |
Porque aquello fue por guerra |
||
que su padre me hacía |
||
si lo oístes |
||
mas vos vida en esta sierra |
||
hermosa sin compañía |
505 | |
me prendistes. |
||
Liberata |
Íos con Dios norabuena |
|
mi hermano vendrá ora |
||
no tardará |
||
recibirá mucha pena. |
510 | |
Monderigón |
Digo que yo me iré señora |
|
hecho está. |
||
Mandadme vos rosa mía |
||
qu'este siervo hará luego |
||
su mandado. |
515 | |
Liberata |
No vengáis más ningún día |
|
catad señor que os lo ruego. |
||
Monderigón |
Oh cuitado. |
|
Lo imposible queréis. |
||
Señora cómo os llamáis? |
520 | |
Liberata |
Liberata. |
|
Monderigón |
Nombre de libre tenéis. |
|
Liberata |
Señor pídoos que os vais. |
|
Monderigón |
Eso me mata. |
|
Oh Liberata Dios mío |
525 | |
líbrame de tu esquivanza |
||
tan esquiva |
||
señora dadme albedrío |
||
que vuelva por la esperanza |
||
con que viva. |
530 | |
Partido Monderigón, fica Liberata a solas falando consigo e diz: |
||
Liberata |
Es ido pues por mi fe |
|
que no sé por qué interese |
||
deseaba que se fuese |
||
y pésame porque se fue |
||
como si bien le quisiese. |
535 | |
Y pluguiese all alma mía |
||
que ya pudiese librarme |
||
que esto que hace pesarme |
||
porque se fue algún día |
||
quizá podrá amargarme. |
540 | |
Mas qué digo? |
||
Por ventura es enemigo |
||
que quiere hacerme hereje |
||
mas no rege |
||
qu'el amor siento comigo. |
545 | |
Qué haré? |
||
Si volviere mostrarle he |
||
manso corazón o blavo? |
||
Mas él hácese mi escravo |
||
para qué m'ablandaré? |
550 | |
Todavía |
||
seguiré la tema mía |
||
no me quiero condenar |
||
ni pensar |
||
neste hombre hora ni día. |
555 | |
Bien mirado |
||
es tan dulce y bien hablado |
||
que lo sea norabuena |
||
que esta lena |
||
después da luengo cuidado. |
560 | |
Vem Celipôncio da caça e diz: |
||
Celipôncio |
Ya la caza viene asada. |
|
Liberata |
Seáis mucho bien venido. |
|
Celipôncio |
Hermana cómo te ha ido? |
|
Liberata |
Bien que ya estoy descansada. |
|
Celipôncio |
Dios loado |
565 |
vengo bienaventurado. |
||
Liberata |
Cómo Celiponcio qué? |
|
Celipôncio |
Una serpiente hallé |
|
y un león muy denodado. |
||
Y dambos quedan allí |
570 | |
guárdanme nesta espesura |
||
que animal ni criatura |
||
no osa allegar a mí. |
||
Ellos veníanme a matar |
||
yo fuilos halagar |
575 | |
echando la ballesta a mal |
||
y tomáronme amor tal |
||
que no me pueden dexar. |
||
Liberata |
Qué son? Qué son? |
|
Celipôncio |
Una sierpe y un león. |
580 |
Dígote hermana querida |
||
que aman tanto mi vida |
||
y dambas en tanto estremo |
||
que a todo el mundo no temo |
||
bendita nuestra venida. |
585 | |
Liberata |
Parece cosa divina. |
|
Celipôncio |
Toma hermana esta bocina |
|
porque la conocen bien |
||
y si te enojare alguien |
||
toca y verás cuán aína |
590 | |
destruen Jerusalén. |
||
Liberata |
Fuerte cosa es ésa hermano. |
|
Celipôncio |
Anda ven acá comigo |
|
y verás lo que te digo |
||
si te lo pongo en la mano. |
595 | |
Liberata |
Bien creo que será ansí |
|
pero bien me estoy aquí |
||
canso mucho por la sierra. |
||
Celipôncio |
Si alguno te hiciere guerra |
|
la bocina queda ahí. |
600 | |
Monderigón, nam ousando quebrantar a postura que Liberata lhe pôs que nam tornasse aí mais, mandou-lhe um recado por Melidónio, irmão da princesa Colimena. |
||
E porque ele vinha muito desafigurado, coberto de cabelo e com ua braga de ferro, diz Liberata, espantada dele: |
||
Liberata |
Quién sois? Oh válasme Dios! |
|
Melidónio |
Soy captivo, sin razón, |
|
del cruel Monderigón, |
||
que es tan perdido por vos |
||
que pasa de perdición... |
605 | |
Y tiene mi hermana presa, |
||
Colimena, la princesa... |
||
Cuatro damas |
||
sus hermanos que prendió... |
||
Señora a vos m'envió |
610 | |
que os diese esta empresa. |
||
Liberata |
Dexemos eso ahora |
|
que en después me hablaréis |
||
mas decidme ansí gocéis |
||
cómo trata esa señora? |
615 | |
Melidónio |
Tan mal, que os espantaréis! |
|
Sin causa..., y sin razón... |
||
Liberata |
Nunca sale de prisión? |
|
Melidónio |
De la prisión..., ni momento, |
|
mas, para le dar tormento, |
620 | |
busca toda invención. |
||
Señora, por se gozar, |
||
que cautivó estas señoras, |
||
cada día a aquellas horas |
||
las hace todas cantar. |
625 | |
Sus llantos son muy continos... |
||
Lloran con ojos divinos |
||
y las sus lágrimas son |
||
arroyos del corazón |
||
con que molerán molinos. |
630 | |
Escuchad, que aquéllas son. |
||
Aqui se cantou uma doce música de longe, e acabada diz Liberata: |
||
Liberata |
Oh qué gran dolor de oír |
|
cuánto más será de ver. |
||
Cuitada de Colimena. |
||
Melidónio |
Qué tengo allá de decir |
635 |
ya lo querría saber |
||
y que fuese nueva buena. |
||
Liberata |
Yo no entiendo vuestro amo..., |
|
ni entender no lo quiero..., |
||
ni me espere, ni lo espero, |
640 | |
que si me ama, lo desamo, |
||
si espera, lo desespero ! |
||
Melidónio |
Señora, muy malo es eso! |
|
Liberata |
Decídselo vos peor |
|
por que no vuelva a mis ojos. |
645 | |
Melidónio |
Diré, que no os hallé, |
|
que sois ya ida daquí. |
||
Liberata |
No quiero yo hermano ansí, |
|
decilde, por vuestra fe: |
||
Que no cure más de mí! |
650 | |
Melidónio |
Señora ansí lo diré. |
|
Vai-se Melidónio e diz Liberata: |
||
Liberata |
Si aquel amor es fingido |
|
aquí se ha de declarar |
||
porque él tiene d'afloxar |
||
creyendo qu'es tiempo perdido |
655 | |
comigo más profiar. |
||
Y si afloxa |
||
cúya será la congoxa? |
||
Qué gracia si fuese mía |
||
cómo m'arrepentería |
660 | |
si me dexa y se enoja. |
||
Torna Monderigón a Liberata, prosseguindo sua tenção, dizendo: |
||
Monderigón |
Bien veo que me desmando |
|
pues paso vuestro mandado. |
||
Mas qué haré que soy forzado |
||
de vueso amor en que ando |
665 | |
qu'es mucho demasiado? |
||
Y porque esto no miráis |
||
de veros me desterráis |
||
qu'es quemarme en vivo fuego |
||
señora por Dios os ruego |
670 | |
que miréis lo que mandáis. |
||
Liberata |
Ahora quiero saber |
|
quién sois y lo que queréis. |
||
Monderigón |
Señora merced m'hacéis |
|
en quererme conocer. |
675 | |
Y cuanto a lo primero |
||
rey de los desiertos so |
||
el más cruel venturero |
||
que de Armenia salió |
||
y más fino caballero. |
680 | |
Y cuanto señora mía |
||
a saber qué es lo que quiero |
||
tan desacordado muero |
||
que no sé lo que quería |
||
tanto estimo lo que quiero... |
685 | |
Y es, que os vais comigo..., |
||
ternéis el mundo en la mano. |
||
Liberata |
Guárdeme Dios!... Y mi hermano?... |
|
Monderigón |
No es mejor un amigo? |
|
Verdadero amigo, sano! |
690 | |
Como yo que os tendré |
||
en el alma de mi vida? |
||
Liberata |
Dios señor por vuestra fe |
|
que harto desconocida |
||
a mi hermano seré |
695 | |
si hiciere tal partida. |
||
Monderigón |
Pues no queréis ir comigo |
|
yo os quitaré ese abrigo. |
||
Liberata |
A mi hermano amenazáis. |
|
Monderigón |
Señora vos ordenáis |
700 |
que se haga lo que digo. |
||
Porque a veros rosa mía |
||
forzosamente es vileza |
||
lo que no tengo de hacer |
||
mas muerta la compañía |
705 | |
vos amaréis mi nobleza |
||
de vuestro proprio querer. |
||
Vai-se o salvage Monderigón e fica Liberata dizendo: |
||
Liberata |
Oh dudosa confusión |
|
a quién tendré lealtad |
||
al amor o al hermano? |
710 | |
Bien siento a cuál es razón |
||
mas no tengo libertad |
||
que amor la tiene en su mano. |
||
Si a mi hermano esto digo |
||
matará a Monderigón |
715 | |
con la sierpe y el león |
||
que es el primer amigo |
||
que entró en mi corazón. |
||
Si a mi hermano lo callo |
||
y lo topare a deshora |
720 | |
solo y las manos atrás |
||
y por ventura matallo |
||
yo seré la causadora |
||
y traidora que es más. |
||
A la ventura sagrada |
725 | |
lo dexo y sálgome afuera |
||
que esto m'es mejor hacer |
||
que no estar apasionada |
||
que en la cosa venidera |
||
Dios sabe lo que ha de ser. |
730 | |
Vem Celipôncio de matar sua caça e diz: |
||
Celipôncio |
Sálvete Dios Liberata. |
|
Liberata |
Por qué tardas tanto hermano? |
|
Estoy siempre solitaria. |
||
Celipôncio |
Sábete que amor me mata |
|
que yo vendría templano |
735 | |
mas mi vida es tributaria. |
||
Está aquí cerca un castillo |
||
donde están cuatro doncellas |
||
cada cuál más escogida |
||
no puedo más encobrillo |
740 | |
que por la señora dellas |
||
tengo de poner la vida. |
||
Ella sale a una ventana |
||
yo mírola de un penar |
||
y cuando la veo a deshora |
745 | |
júrote por Dios hermana |
||
que pruebo para volar |
||
de loco una grande hora. |
||
Determino de matar |
||
aquel salvaje cruel. |
750 | |
Liberata |
Y qué mal te hizo él? |
|
Has hermano de mirar..., |
||
qu'es, la sierra suya, dél. |
||
Vem o salvage Monderigón e com suas armas arremete a Celipôncio e diz: |
||
Monderigón |
Confiésate hombre cuitado |
|
que no quiero que más vivas. |
755 | |
Celipôncio |
Tomáisme desprecebido. |
|
Y un señor tan esforzado |
||
que ganó tales captivas |
||
me había de hacer partido? |
||
Monderigón |
Hace tú con tu hermana |
760 |
que me quiera bien, no más, |
||
y que se vaya comigo. |
||
Celipôncio |
Señor, de muy buena gana... |
|
Tú, hermana, lo harás, |
||
y él, lo hará bien contigo. |
765 | |
Muestra, hermana, el caramillo..., |
||
y tañeré de placer, |
||
pues Dios te quiso hacer |
||
el bien, que no sé decillo... |
||
Toca Celipôncio sua bozina, pola qual a serpe e leão conheciam sua necessidade, os quais acodem mui apressadamente e matam o salvagem Monderigón, e logo se vão ao seu castelo e tiram a princesa Colimena e suas donzelas e irmãos. |
||
E entanto que vão ao castelo diz o Pelegrino que fez o argumento: |
||
[ Epílogo ] |
||
Pelegrino |
Monderigón morto segundo se prova |
770 |
fizeram-lhe a cova lá cima num pego |
||
polo qual se chama este rio Mondego |
||
e a sepultura se diz Penacova. |
||
Fogiu Liberata da fúria disforme |
||
e indo fogindo mui fraca e mui febre |
775 | |
tornou-se animal que se chama lebre |
||
que de Liberata tomou este nome. |
||
[ Fim da Segunda Parte. ] |
||
[ Êxodo ] |
||
música: |
||
Entra Colimena e suas damas com seus irmãos com grande aparato de música, e a serpe e leão acompanhando a dita princesa. |
||
E acabada a música diz o Pelegrino do argumento: |
||
Pelegrino |
Senhoras donzelas por vossas nobrezas |
|
que ua e ua declareis a nós |
||
as anteguidades de quem fostes vós |
780 | |
specialmente a suas altezas. |
||
Vós Belicrasta senhora primeiro. |
||
Belicrasta |
Eu edifiquei a vila do Crato |
|
que de Belicrasta se chamava o Crasto |
||
depois corrompeu-se o nome verdadeiro. |
785 | |
Todos os Crastos procedem de mi |
||
foram d'antigamente mui leais |
||
mui poucos deles vereis liberais |
||
pola maior parte são bôs pera si. |
||
As molheres de Crasto são de pouca fala |
790 | |
fermosas e firmes como sabereis |
||
pola triste morte de dona Inês |
||
a qual de constante morreu nesta sala. |
||
Pelegrino |
Saí a terreiro senhora Selivenda |
|
vós que nacestes com favor dos pólos. |
795 | |
Selivenda |
Eu edifiquei a vila d'Arraiolos |
|
há dous mil anos diz a minha lenda. |
||
Daqui procederam Silvas e Silveiras |
||
desta Selivenda que vedes aqui |
||
são pera conselho vós crede-me a mi |
800 | |
que são desta casta grandes cabeceiras. |
||
Porém são zelosos de moças de jeito |
||
porque alguns dos Silvas saem lá òs Fogaças |
||
e são dezidores de súpitas graças |
||
e pesa-lhes muito com pouco proveito. |
805 | |
Porém as molheres Silvas e Silveiras |
||
são asseladas com selo dos céus |
||
mui castas, discretas, amigas de Deos |
||
e todas merecem famosas cimeiras. |
||
Pelegrino |
Sus vós Sossidéria onde repousa |
810 |
o canto da anteguidade romana. |
||
Sossidéria |
Eu edefiquei a vila da Arrifana |
|
e de mim procedem todos os de Sousa. |
||
Os Sousas que o são digo eu porém |
||
porém os de Sousa que bem Sousas são |
815 | |
são homens de paz, põe tudo em rezão |
||
bôs cavaleiros nas partes dalém. |
||
E são verdadeiros e dissimulados |
||
amigos do rei e bôs servidores |
||
muito ameúde começam amores |
820 | |
porém nunca acabam de ser namorados. |
||
E as molheres Sousas de nação |
||
são boas são graves fermosas mui belas |
||
e tanto vos monta adorardes nelas |
||
como nam terdes nelas devação. |
825 | |
Pelegrino |
Vós Perigéria em todas maneiras |
|
dizei o antigo de vossa nação. |
||
Perigéria |
Eu edifiquei Alegrete e Monção |
|
e de mim procedem todos os Pereiras. |
||
São muito fidalgos e bôs cavaleiros |
830 | |
zelosos do reino e da cousa justa |
||
mui bôs defensores nam já à sua custa |
||
e depois de casados são muito caseiros. |
||
Mui querençosos de casais e eiras |
||
amigos dos povos que servem de graça |
835 | |
nam são caçadores e estimam a caça |
||
atentam por casa até nas peneiras. |
||
Porém as molheres dereitas Pereiras |
||
oh que molheres de tantos primores |
||
Pereiras de rosas Pereiras de flores |
840 | |
Pereiras doçares de muitas maneiras. |
||
Pelegrino |
Senhor Melidónio dizei vós também |
|
vossa anteguidade depois vossa irmã. |
||
Melidónio |
Eu edifiquei a vila da Lousã |
|
scilicet o castelo que tem. |
845 | |
De mim procederam os Melos dereitos |
||
de Melidónio tomaram o nome |
||
esta é sua alcunha e seu sobrenome |
||
falo nos finos e nam contrafeitos. |
||
Foram senhores que antigamente |
850 | |
na honra do reino eram os primeiros |
||
tam esforçados e bôs cavaleiros |
||
que nam se achava casta mais valente. |
||
E além d'esforçados |
||
sempre devotos e bem inclinados |
855 | |
e vem-lhes por casta de dar quanto tem |
||
porém os d'agora nam cuide ninguém |
||
que desejam tanto de serem gabados. |
||
Mas oh que senhoras as desta linagem |
||
oh que senhoras pera bôs senhores |
860 | |
seus olhos de garças e outras d'açores |
||
tais que nam cabem em nossa linguagem. |
||
Vai delas a eles tam grande avantagem |
||
sendo os de Melo fidalgos d'aviso |
||
como haverá de panasco a narciso |
865 | |
ou como do vivo a ua imagem. |
||
Peregrino |
Venha a mui alta princesa serena |
|
e diga contando sua anteguidade. |
||
Colimena |
Eu assentei aqui esta cidade |
|
e eu sou Coimbra e vem de Colimena. |
870 | |
Tomei por devisa aqueste leão |
||
e aquesta serpe por que fui livrada |
||
o cales do meo é cousa errada |
||
porque há de ser torre com ua prisão. |
||
E porque fui livre per graça de Deos |
875 | |
tomei estas armas fazendo a saber |
||
que tudo Deos faz e pode fazer |
||
e as cousas da terra procedem dos céus. |
||
E de Colimena vem os Meneses |
||
que foram e são mui claros barões |
880 | |
na guerra são d'aço os seus corações |
||
e em tudo se mostram frol de portugueses. |
||
E assi fenece esta comédia, saindo-se com sua música. |
||
Laus Deo. |
||